Terug in de tijd
Eeuwenlang werd er in Nederland 6 dagen per week gewerkt. Door onder andere de komst van de industriële revolutie kwamen er steeds meer geluiden voor een kortere werkweek. Mensen in de fabrieken werkten vaak maar liefst 75 uur per week. In 1919 kwam er de Arbeidswet, waarin voor het eerst de werktijden voor (volwassen) mannen werd beperkt. Hierin stond dat een gemiddelde werkdag 8 uur mocht duren en een werkweek 45 uur. In de crisisjaren werd hier door nieuwe wetten en besluiten van afgeweken. Zo werd de werkweek in de Tweede Wereldoorlog verhoogd naar 10 uur per dag en 55 uur per week, met als doel de productie te verhogen. Om meer mensen aan het werk te krijgen is er in 1982 het Akkoord van Wassenaar gesloten, waar de FNV akkoord ging met arbeidstijdsverkorting ten koste van loonmatiging. Dit is de start van de 36-urige werkweek geweest, wat sindsdien voor de meeste (semi-)overheidsbedrijven de standaard is. De Arbeidswet uit 1919 heeft tot 1996 stand gehouden en vanaf die tijd is de huidige Arbeidstijdenwet van kracht. Hierin is geregeld hoe lang een werknemer dagelijks en wekelijks mag werken en wanneer men recht heeft op pauze of rusttijd. Deze regels zijn in het leven geroepen met het oog op gezondheid, veiligheid en welzijn, maar ook voor de werk-privé balans. In de huidige Arbeidstijdenwet is geregeld dat men maximaal 12 uur per dienst mag werken en over een periode van 16 weken mag men gemiddeld maximaal 48 uur per week werken.
Experiment Duits techbedrijf: 5-urige werkdag
In november 2017 nam het Duitse techbedrijf Digital Enables de proef op de som en introduceerde de 5-urige werkdag. Werknemers beginnen om 08:00 uur en sluiten om 13:00 uur hun computer weer af om naar huis te gaan, te gaan sporten of andere activiteiten op te pakken. Ze krijgen voor 8 uur per dag betaald en hun vakantiedagen en pensioenopbouw blijven hetzelfde. Dit klinkt toch bijna te mooi om waar te zijn?
Hoe werkt het?
Toch is deze test geslaagd, want de 5-urige werkdag wordt voor onbepaalde tijd aangehouden. Medewerkers zijn tevreden en daarnaast is het aantal fouten in het werk gedaald. Hoe kan het dat je een werkdag ongeveer 3 uur per dag inkort en dat dit ook nog eens succesvol blijkt te zijn? Dit valt deels te verklaren door de ”wet van Parkinson”. Deze theorie zegt namelijk dat ons werk zich aanpast aan de beschikbare tijd die je daarvoor hebt. Dus heb je 8 uur om een bepaalde taak te voltooien, dan zal je waarschijnlijk ook de daarvoor gestelde tijd gebruiken. Daarnaast dwingt een kortere werkdag je ook om met meer focus te werken en dus niet even aan een artikel te werken, 2 minuten later je mail te checken, 3 minuten later de berichtjes op je telefoon bekijken om vervolgens afgeleid te worden door in gesprek te gaan met je collega… We krijgen dagelijks zoveel impulsen binnen en zijn zo snel afgeleid dat het voltooien van een taak simpelweg meer tijd in beslag neemt. Door afleidingen te reduceren en door je te focussen kan je dus tijd en energie besparen.
Ik hoor je denken ”Oké een leuk verhaal, maar dit kan toch nooit werken bij alle bedrijven?” Oké, misschien is het allemaal iets minder rooskleurig dan het lijkt. Lasse Rheingans (eigenaar van Digital Enables) geeft toe dat dit alleen maar kan binnen bedrijven waar niet direct sprake is van regelmatig klantenverkeer. Daarnaast is het ook zo dat je door de 5-urige werkdag minder tijd over houdt om gezellig te kletsen met je collega’s, wat daarentegen juist ook weer heel bevorderlijk kan zijn voor je werkprestaties.
Jonge vrouwen zonder kinderen werken vaker parttime
Uit onderzoek van SCP ‘’Werken aan de start Jonge vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt’’ blijkt dat 63% van de vrouwen en 30% van de mannen in de groep 18-25 jaar een deeltijdbaan (minder dan 35 uur per week) heeft. Ook hierin lijkt, in mijn optiek, een zelfde ‘’beweging’’ te ontstaan als we het hebben over minder uren werken.
Ik ben 27 en in mijn netwerk zijn er een aantal vrouwen van mijn leeftijd die er bewust voor kiest om minder dan 40 uur per week te werken (ook vrouwen zonder kinderen). Ik moet bekennen dat deze gedachte ook wel eens door mijn hoofd schiet, want het klinkt toch best aantrekkelijk dat je meer tijd overhoudt om te sporten, af te spreken met vriendinnen, een goed boek te lezen, Netflix series te kijken etc. Maar als ik dan weer ontwaak uit mijn droom, komen er ook weer wat meer nuchtere gedachtes bij naar boven. Want als ik minder uren per week ga werken dan gelden voor mij niet dezelfde arbeidsvoorwaarden als bij Digital Enables, wat het financieel natuurlijk niet aantrekkelijk maakt.
Extreme overwerkcultuur in Japan
De beweging die gaande lijkt in de Europese wereld, is een beweging die niet herkend wordt door Japan. In Japan worden namelijk structureel extreme overuren gemaakt. Dit heeft vooral te maken met de sterke hiërarchische cultuur, want zo is het niet gebruikelijk om naar huis te gaan (ook al ben je klaar met je werk) terwijl iemand met een hogere rang nog aan het doorwerken is. Er bestaat zelfs een term voor mensen die overlijden door overwerk, namelijk ‘’Karoshi’’. Volgens Satoshi Hagesawa, hoogleraar arbeidsrecht aan de Senshu Universiteit van Tokio, is de juiste manier om de Japanse overwerkcultuur aan te pakken door de mentaliteit van de mensen zelf te veranderen. Deze mentaliteit is samen te vatten in één woord ‘’Shoganai’’, wat je kan vertalen naar ‘’je kan er niks aan doen dus dan kan je het beter maar accepteren en gewoon doorgaan (tot je er soms letterlijk dood bij neervalt)’’.
En nu? Och nu? Und Jetzt? そして今？
Eerlijk gezegd denk ik dat we in Nederland op de meeste plekken, net zoals in Japan (zij het misschien in mindere mate), hard en veel werken zien als iets wat ‘’gewoon’’ hoort. Ik denk dat het helpt als we met z’n allen minder kijken naar het aantal uren wat we maken en dat we ons meer moeten richten op het (eind)resultaat, net zoals het Duitse bedrijf Digital Enables doet. Want als je jouw werk om 15:00 uur hebt afgerond, doordat je lekker gefocust aan de slag bent gegaan, dan moet je toch gewoon (zonder schuldgevoel) om 15:00 uur het kantoorpand uit kunnen lopen? Ik realiseer me ook dat dit zeker niet voor alle functies en branches geldt en daarom denk ik dat de ideale werkdag en werkweek afhankelijk is van je persoonlijke behoeften, functie en branche. Maar ongeacht jouw functie is voor iedereen een goede werk-privé balans van groot belang. En ik denk dat iedereen op zoek kan gaan naar omstandigheden waardoor we met meer focus en aandacht kunnen werken en waardoor we de afleidingen en prikkels, waar we dagelijks mee te maken hebben, zoveel mogelijk reduceren.
Hoe in de toekomst de nieuwe werkweek eruit komt te zien is voor mij nog best onduidelijk. Maar dat er iets gaat veranderen is volgens mij evident. De beweging die er nu op diverse gebieden gaande is binnen Europa vind ik erg interessant en wie zal het zeggen, misschien dat we over een paar jaar wel een nieuwe Arbeidstijdenwet krijgen, waarin vastgelegd is dat we maximaal 5 uur per dag werken. En wie weet…maak ik dan nog mee dat ik over 25 jaar op het 50-jarig jubileum van Driessen samen met mijn collega’s de nieuwe versie van het nummer van Dolly Parton uit volle borst meezing ”Workin‘ 8 to 1, what a way to make a livin”.
Bronnen: Timemanagement, NRC, SCP